Falke & Verbaan is een bureau met een lange historie. Op de site van het bureau valt de volgende kernachtige beschrijving te lezen: ‘Falke & Verbaan, 1992 opgericht, is een onafhankelijk toonaangevend HRM-organisatieadviesbureau. Van oorsprong ontstaan uit haar succesvolle verzuimmanagement programma’s is Falke & Verbaan heden ten dage specialist in het realiseren van cultuur- en gedragsverandering binnen organisaties’.

Wie actief met verzuimbeheersing bezig is kent de naam van dit bureau en heeft ongetwijfeld van de Verbaan-norm en het gedragsmodel voor verzuim gehoord. Met de Verbaan-norm werd een instrument ontwikkeld om aan de hand van verschillende determinanten het haalbare verzuimpercentage te berekenen.

Daarnaast heeft Falke & Verbaan de basis gelegd voor modern verzuimmanagement door de introductie van het gedragsmodel. Het bureau ziet verzuim als een vorm van gedrag. Verzuim is een resultaat van een keuzeproces en blijkt in belangrijke mate beïnvloedbaar te zijn. Of iemand al dan niet de keuze maakt om te verzuimen wordt namelijk in belangrijke mate bepaald door de sociale omgeving. Het werk is een belangrijk component van deze sociale omgeving. Factoren als arbeidstevredenheid, productiemotivatie en de verzuimgelegenheid binnen de organisatie spelen dan ook een belangrijke rol bij verzuim’ (bron: site Falke & Verbaan).

In 2008 verslond ik de ‘Gids voor het Post-Arbo-tijdperk’. De kern van dit boek was het kwadranten-model voor arbodienstverlening. Een transparant en herkenbaar model dat het bureau op basis van ontwikkeling en ervaring weer heeft ge-update.

In het artikel ‘Bedrijfsgezondheid 2.0’ voorspelde Reijer Pille de verdere groei door fusies gevolgd door de mogelijke ondergang van de Arbosaurussen (grote arbodiensten) en de opkomst van flexibele kleine arbodiensten; profetische woorden zou ik willen zeggen! Het mag duidelijk zijn dat Falke & Verbaan voor mij tot de smaakmakers in verzuimmanagement behoort.

Het afgelopen jaar zag ik op LinkedIn regelmatig negatieve opmerkingen over het gedragsmodel. In discussies werd aangegeven dat het uitgangspunt ‘ziekte overkomt je, maar verzuim is een keuze’ zijn langste tijd zou hebben gehad. Sturen op gedrag zou alleen maar symptoombestrijding zijn. Meer aandacht voor preventie, vitaliteit of bevlogenheid zou het meeste verzuim ‘oplossen’. Deze opmerkingen kwamen meestal uit de koker van personen die niet dagelijks met verzuimbeheersing bezig zijn.

In het oog van de SER-storm die over de arbeidsgerelateerde zorg is uitgebroken is het tijd voor een gesprek met directeur Reijer Pille van Falke & Verbaan; is het illustere bureau nog ‘bij de tijd’?

 

Om maar direct met de deur in huis te vallen: wat zal het gevolg van het SER-advies over de toekomst van de Arbeidsgerelateerde zorg voor het Arbo-landschap in Nederland zijn?

Het uiteindelijke advies van de SER is sterk verdeeld; er is geen duidelijke koers uitgezet en minister Asscher is nu weer aan zet. Aanpassing van het huidige systeem is wat mij betreft niet nodig. Er zijn wel een aantal niet onbelangrijke reparaties nodig.

De discussie over de onafhankelijk van de bedrijfsarts gaat eigenlijk nergens over. Onafhankelijkheid bestaat feitelijk niet; ook in de medische wereld is er altijd een afhankelijkheid van bijvoorbeeld de zorgverzekeraar als financier, maar ook van andere behandelaars. Niet onafhankelijkheid, maar professioneel en ethisch handelen moeten voorop staan en dat zit over het algemeen bij bedrijfsartsen wel goed. En voor zover het niet goed zit zijn er net als in de curatieve sector verschillende mogelijkheden om artsen ter verantwoording te roepen.

De FNV heeft de discussie over de onafhankelijkheid van de bedrijfsartsen handig gebruikt voor haar eigen belangen. Door de afgelopen jaren consequent persberichten en onderzoeken te publiceren waaruit blijkt dat de arbodienstverlening in Nederland faalt, probeert de FNV aan te sturen op een stelselwijziging met meer participatie van sociale partners en minder of geen marktwerking, in de hoop hiermee de daling van het aantal leden te keren. Een op zich zelf gezien begrijpelijke strategie.

De NVAB heeft zich in de discussie over het falen van de arbeidsgerelateerde zorg te vaak onbewust of onbedoeld voor het karretje van de FNV laten spannen. Uiteindelijk voelen ze zich echter verraden door de aanval van de FNV op de onafhankelijkheid van de bedrijfsarts. De negatieve toonzetting in het SER-advies is hard aangekomen bij de beroepsgroep. De NVAB begint terug te slaan zoals recentelijk uit de woorden van de voorzitter Jurriaan Penders is gebleken.

De FNV zou het liefst terugkeren naar de tijd dat ze zelf in het bestuur van de bedrijfsverenigingen zaten. Landen waar sociale partners samen met werkgevers het sociale en arbeidsmarktbeleid bepalen en mee helpen uitvoeren gelden daarbij als voorbeeld, net als de polder van voor 1994. Daarom wordt er met zeer veel belangstelling naar het systeem in Denemarken gekeken. Bij een door ons georganiseerde studiereis naar Denemarken bleek echter dat er scheurtjes in dit systeem ontstaan; het is inmiddels de vraag of de Deense samenleving (en dan met name de veel belastingbetalende burger) de lasten van het ‘Deense-model’ in zijn huidige vorm nog wil en kan dragen.

Helaas blijkt er in Nederland weinig historisch besef te bestaan bij zowel de pers als politici. Daarbij moet ik ook zeggen dat tegenstanders van het huidige stelsel hun ideeën goed onderbouwen met argumenten die te maken hebben met tekortkomingen van het systeem. Ze kijken echter te weinig naar de grote voordelen die het stelsel heeft opgeleverd zoals een voor Europese begrippen historisch laag verzuim en laten we welzijn, ondanks diverse verbeterpunten toch zeer acceptabele arbeidsomstandigheden. Men lijkt er ten gevolge van een soort collectief geheugen verlies volledig aan voorbij te gaan, dat de bedrijfsverenigingen niet voor niets in 1993 zijn afgeschaft, na de parlementaire enquête van de Commissie Buurmeijer. Het grote gevaar is dat men toch voor een nieuw stelsel gaat kiezen, omdat de risico’s voor het MKB en de arbeidskosten omlaag moeten. Als de lessen uit het verleden dan niet ter harte worden genomen, dan kan de geschiedenis zich helaas herhalen.

Na het uitlekken van het eerste concept van het SER-advies hebben we een symposium georganiseerd om de opinie van een aantal betrokken partijen te beïnvloeden en het geheugen op te frissen. Tijdens deze bijeenkomst werd bevestigd dat de knelpunten die door de SER werden benoemd relatief makkelijk kunnen worden gerepareerd. De discussie vindt echter hoog in de polder plaats en wordt onvoldoende gevoed door de ‘uitvoerders’ in de branches.

 

Welke fouten zouden er wat jou betreft moeten worden gerepareerd?

Uit het uiteindelijke SER-advies komen een aantal punten naar voren die aandacht behoeven. De belangrijkste punten zijn wat mij betreft:

1. Herinvoeren van het arbeidsomstandigheden spreekuur, garanderen van vrije toegang tot de bedrijfsarts.
2. Transparantie en toetsbaarheid rond de maatwerkregeling.
3. Registratie van en toezicht op beroepsziekten moet anders; wellicht is het verstandig om het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten in de toekomst uit te breiden met een claimbeoordelingsinstituut cq gelicenseerde klinisch arbeidsgeneeskundige centra. Onder toezicht van het NCvB of eventueel I-SZW kan dit heel goed bij private partijen zoals Ergatis worden ondergebracht zonder de maatschappelijke kosten verder te verhogen. Centraal toezicht kan via steekproeven.
4. Betere samenwerking tussen de bedrijfsartsen en de reguliere zorg.

Het eerste punt is eigenlijk het makkelijkst en minst omstreden. Veel (grote) organisaties maken hier eigenlijk nog steeds gebruik van. Preventief is het ook een goed instrument.

Het probleem met het oude arbospreekuur is dat de werknemers niet met een duidelijke hulpvraag komen in de sfeer van preventie. De bedrijfsarts en/of andere professional doet vervolgens te weinig met signalen in termen van individueel of organisatie advies. Tot slot was de relatie met activiteiten van vertrouwenspersonen en BMW-ers vaak niet goed afgebakend. Met alleen herinvoeren ben je er dus niet.

Als er regelmatig dit soort spreekuren plaats vinden, dan is de behoefte op zich al een duidelijk signaal. Als er ondanks de omvang van deze spreekuren geen adviezen volgen, moet je denk ik eens een stevig functioneringsgesprek met je bedrijfsarts voeren. Je vraagt je als werkgever dan toch af wat er aan de hand is en waarom de advisering uitblijft. Met goede afspraken tussen werkgever en bedrijfsarts heeft het arbeidsomstandigheden spreekuur wel degelijk preventieve waarde.

 

Het tweede punt vind ik bijzonder interessant; wat zou er met de maatwerkregeling moeten gebeuren?

De maatwerkregeling is wat mij betreft in beginsel het beste model; de mogelijkheden worden echter onderbenut. De OVAL ziet graag dat deze regeling wordt afgeschaft en dat werkgevers alleen nog met gecertificeerde arbodiensten mogen werken. De certificaten worden echter niet gebruikt zoals ze bedoeld waren en dragen helaas niets bij aan de kwaliteit van de arbodienstverlening.

Het instellen van de maatwerkregeling was in lijn met Europese regelgeving. De overheid heeft echter een vergissing begaan door daarnaast te veel ruimte te laten voor de vangnetregeling. De invulling van de arbodienstverlening zou voor werkgevers een bewust proces moeten zijn waarbij de medezeggenschap wordt betrokken. Alle bouwstenen zijn aanwezig in de Arbo-wet. Er wordt nu te gemakkelijk op de vangnetregeling teruggevallen en dat is jammer. Ik ben een groot voorstander van het door werknemers en werkgever samen laten bepalen hoe zij de inzet van interne en externe deskundige willen organiseren maar wel zodanig dat professionals goed hun werk kunnen doen en marktwerking en keuzevrijheid van leveranciers mogelijk blijft. Dat kan op bedrijfsniveau maar ook op branche niveau of regionaal niveau voor het MKB. In de vangnet regeling is de aanbodgestuurde zorg/dienstverlening georganiseerd. Directie en OR, cq sociale partners hebben dan gewoon minder grip op de gang van zaken; geen Eigen Regie dus.

Falke & Verbaan heeft samen met Immediator een instrument ontwikkeld voor een zorgvuldige invulling van de maatwerkregeling. Deze wordt nu onder andere gebruikt als input voor een nieuwe STECR-Werkwijzer Eigen Regie/Maatwerkregeling. We hebben even moeten nadenken of we dit instrument wel voor dit doel ‘af wilden staan’ maar hebben dat gezien het maatschappelijk belang toch maar gedaan. De Maatwerkregeling wordt daarmee transparant en toetsbaar. Dubieuze constructies die er helaas ook zijn, worden dan minder makkelijk en het komt ook een zorgvuldige en effectieve uitvoering ten goede.

 

Is de weg terug nog mogelijk gezien de Europese regelgeving?

Nee, verplichte aansluiting bij een arbodienst is inderdaad niet in lijn met de Europese regelgeving. Net als OVAL zouden de grote arbodiensten graag terug keren naar de verplichte aansluiting bij een gecertificeerde arbodienst of een verplichte certificering van alle dienstverleners, zzp-ers incluis. Je ziet dat ze het moeilijk hebben en steeds meer marktaandeel verliezen. Wanhopig wordt er naar alternatieve dienstverlening gekeken. De focus op bevlogenheid heeft één grote arbodienst bijvoorbeeld heel veel geld gekost. Bedrijven nemen arbodiensten toch vooral in de armen om ‘het verzuim op te lossen en sancties te voorkomen’. Wat dat betreft zie je sommige grote arbodiensten weer terug keren naar de basis. Preventie is al bijna grotendeels buiten de arbodiensten georganiseerd. Dat zie je ook aan de niet medische kerndeskundigen daar werken er nog meer dan de artsen buiten de arbodiensten en zijn zzp-er of werken in loondienst rechtstreeks bij een bedrijf. Als je dit in rekenschap geeft is het markt aandeel van de grote arbodiensten eerder 60% geworden dan de 80% die ze nu vaak claimen.

Er zijn wel verschuivingen zichtbaar; zo zie je Arbo-diensten steeds meer het ‘Eigen Regie-model omhelzen. Ze beseffen echter onvoldoende dat hier een ander verdienmodel bij hoort. De dienstverlening is hoog kwalitatief, het gaat niet meer alleen om het wegzetten van bedrijfsartsenuren. Als arbodienstverlener die eigen regie ondersteunt maak je hogere advies kosten, gekoppeld aan een lagere omzet. Met hoge kosten ten gevolge van gebouwen, systemen en ondersteunende functionarissen kun je in dit model niets; vandaar dat het bij grote arbodiensten ook minder populair is. Vooral kleinere arbodiensten en adviesbureaus als Falke & Verbaan zijn succesvol met dit businessmodel.

Er zal echter altijd plaats blijven voor arbodiensten met aanbod gestuurde zorg. Veel casemanagement constructies die bedoeld zijn om te ontzorgen zijn hier een voorbeeld van. De segmentering die de markt nu laat zien, is een teken dat deze volwassen begint te worden. Grote veranderingen in het sociale stelsel kan dat proces verstoren.

 

In het SER-advies wordt nog eens benadrukt dat er zorg is over de aanwas van nieuwe bedrijfsartsen. Ik las recentelijk een column van Jim Faas (voorzitter van de Nederlandse vereniging voor Verzekeringsgeneeskunde) waarin hij aangaf dat de opleidingen voor bedrijfs- en verzekeringsartsen konden worden samengevoegd. Hoe kijk jij daar tegenaan?

Het werk van verzekerings- en bedrijfsartsen komt qua referentiekader voor 80% overeen; samenvoegen zou dus heel goed kunnen. Ik zie zelfs mogelijkheden om in het eerste jaar vakken samen te voegen met de huisartsenopleiding. Een gezamenlijke basis zou de samenwerking en het begrip in de toekomst kunnen vergroten.

Je ziet gelukkig dat er al veel meer wordt samengewerkt. Zo worden er gezamenlijk richtlijnen en protocollen ontwikkeld; dit wordt ook door SZW gestimuleerd.

Het zou een mooi sluitstuk als de beroepsverenigingen uiteindelijk ook in elkaar worden geschoven!

 

Een gevoelig punt lijkt de registratie van beroepsziekten …..

Bedrijfsartsen hebben een brief van de inspecties ontvangen waarin zij op het lage percentage meldingen van beroepsziekten worden aangesproken. Deze brief is hard aangekomen en roept veel negatieve reacties op.

Preventie, diagnostiek en melding van beroepsziekten worden tot de taken van de bedrijfsarts gerekend. Na het verdwijnen van de regionale bedrijfsgezondheidsdiensten zijn deze taken echter in de knel geraakt. De inspectie SZW komt onvoldoende toe aan handhaving. Het toezicht op de wettelijk verplichte RI&E’s en de melding en registratie van beroepsziekten schiet tekort. Er is een situatie ontstaan waarin het bijna niet mogelijk is een betrouwbaar beeld van beroepsziekten te krijgen. Het Nederlands Centrum voor Beroepsziekten (NCvB) schat in dat 0,3% van de beroepsbevolking een beroepsziekte heeft. Het percentage meldingen ligt feitelijk veel lager. De NCvB leunt voor deze schatting echter sterk op kengetallen uit de bouw en internationale rapportages. Je kunt je afvragen of dat reëel is; de Nederland economie is voor een groot deel op diensten gebaseerd.

Daarnaast zie je dat causaliteit een lastig begrip is; het is vaak niet mogelijk om een direct verband te leggen tussen blootstelling en het ontstaan van klachten. Er spelen altijd veel verschillende factoren een rol; wat zijn in dit licht dan beroepsziekten?

De signalering van beroepsziekten en het toezichtkader kan uiteraard beter zoals ik eerder al opmerkte; er dreigt echter het gevaar van een nieuwe medicaliseringsgolf. In de aanloop naar het SER-advies zie je dat een aantal partijen aansturen op de terugkeer naar het medisch model als verklaring voor arbeidsverzuim.

Er zijn goede voorbeelden; de markt kan leren van collectieve voorzieningen op brancheniveau en de werkwijze van een aantal interne arbodiensten bij grote bedrijven. De aanpak van Arbouw heeft de bouwsector bijvoorbeeld veel opgeleverd. Het borgen van PAGO’s , verzamelen van gegevens door middel blootstellingsonderzoeken en deze toegankelijk maken voor bedrijfsartsen, meer kennis verzamelen en delen over de werkzaamheid van preventieve maatregelen; er is zoveel mogelijk. Het SER-advies geeft op preventief gebied een aantal handvaten aan.

 

Je gaf als vierde punt de samenwerking met de curatieve sector aan. Wat zou beter kunnen?

Ik zou er een voorstander van zijn behandelaars medeverantwoordelijk te maken voor herstel in arbeid (werken als mede behandeldoelstelling). Keer het systeem om; bedrijfsarts moeten nu informatie halen. Het zou logisch zijn in de richtlijnen van behandelaren op te nemen dat ze de verplichting hebben de bedrijfsarts actief te informeren. Hier ligt immers een groot maatschappelijk belang. De KNMG zou hier een duidelijke keus in moeten maken.

Verder lijkt er voor werkgevers een drempel te liggen met betrekking tot de inzet van interventies. Veel wordt nu al vergoed vanuit de zorgverzekering. Waar dat niet gebeurt worden kosten vaak onvoldoende afgewogen tegen de winst die in de reïntegratie kan worden geboekt.

 

Werkgevers willen zich niet met nog meer kosten op laten zadelen?

Dat moet je ook in een breder perspectief zien. Mogelijk nadert de WIA het einde van zijn houdbaarheidsdatum. Nederland is het enige land waarin de uitkering gebaseerd is op het theoretische verlies verdiencapaciteit. Daarnaast loopt de financiële verantwoordelijk voor de werkgever negens zo lang door als in Nederland. De discussie over het invoeren van een uitkeringssysteem waarin een onderscheid wordt gemaakt tussen risque professionnel en risque social duikt steeds vaker op. Er is echter angst voor Amerikaanse toestanden met betrekking tot schadevergoedingen. In praktijk zie je echter dat de uitkering bij arbeidsongeschiktheid door werk in ander Europese landen niet hoog ligt; de hoogte wordt vaak overschat.

 

Als we naar preventie kijken wordt er dit jaar veel aandacht aan werkstress besteed.

Psychosociale Arbeidsbelasting (PSA) staat inderdaad vol in de schijnwerpers. Minister Asscher heeft de Tweede Kamer in 2013 laten weten, dat SZW de komende jaren de aanpak van PSA als speerpunt ziet. Nederland volgt hiermee de Europese campagne vanuit EU-OHSA (het Europese instituut voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk). Vanuit OHSA wordt aangegeven dat ruim de helft van het verzuim wordt veroorzaakt door psychosociale arbeidsbelasting. De meeste bedrijven hebben geen gericht beleid om factoren als werkdruk, agressie en pesten aan te pakken. OHSA zou graag zien dat voor de aanpak van PSA dezelfde regels gaan gelden als voor de aanpak van veiligheid en gezondheidsrisico’s. Bij OHSA wordt de basis gelegd voor het Europese Arbo-beleid. Aangezien de Europese kaderregelgeving een steeds grotere rol gaat spelen, was het interessant een kijkje in de keuken te nemen. Falke & Verbaan heeft daarom samen met professor emeritus Nico Plomp van de VUMC een bezoek aan OHSA georganiseerd. Veel arbodienstverleners hebben deelgenomen. Het was interessant om te zien hoe er gewerkt wordt. Teleurstellend was wel dat er geen concrete bewijzen waren dat verzuim door werkstress zo veel was gestegen als wordt beweerd. Bovendien blijkt de angst voor baanverlies bij werkstress een enorme rol te spelen. De arbodienst verleners die mee waren zien weliswaar een stijging van stress en psychische diagnoses bij veel bedrijven die door crisis en bezuinigingen worden getroffen maar daarentegen is het totale verzuim niet gestegen en schommelt het aandeel psychische diagnoses bij langdurig verzuim al jaren tussen de 30 en 35%. Alleen Arboned rapporteert een duidelijke stijging.

Het voordeel van de campagne is en dat is een goede zaak dat bedrijven weer eens goed gaan kijken hoe zij stress bespreekbaar kunnen maken. In de dialoog tussen werknemer en leidinggevende is al heel veel op te lossen.

 

Wat kunnen we van Falke & Verbaan verwachten in de veranderende wereld van de arbeidsgerelateerde zorg?

Falke & Verbaan is een adviesbureau dat altijd vernieuwend is geweest en ontwikkelingen in de markt als eerste zag. Dat willen wij blijven doen. Dat betekent periodiek evalueren en innoveren, ook met IT. Wij zijn gespecialiseerd in gedrags- en cultuurveranderingen binnen organisaties. Bij onze klanten zijn we gesprekspartner op het gebied van alle inzetbaarheidsvraagstukken. Dus niet alleen maar verzuim. Gedrag is de insteek maar bij oplossingen komen we alle S-factoren van het McKinsey model tegen. Dus we adviseren ook over structuren, systemen (processen) en strategie.

Wij passen ons uiteraard aan veranderende marktomstandigheden en wet en regelgeving zonder uit het oog te verliezen waarom we bestaan. Dit jaar hebben wij een fors geïnvesteerd in uitbreiding van onze bezetting met nieuwe gespecialiseerde senior en medior consultants en systemen. Onze opleidingspoot wordt vernieuwd en uitgebreid, onze trainingsvormen worden uitgebreid met serious games, blended learning, high impact-trainingen etc. Via Immediator zal ons marktaandeel in Damage Control (bij vast gelopen en langdurig verzuim problematiek) én in bedrijven met het Eigen Regie Model dit jaar en volgend jaar weer verder groeien. Maar wij zetten alleen bedrijfsartsen in indien opdrachtgever het concept voor Eigen Regie volledig wil omarmen qua visie en qua randvoorwaarden. Via onze andere dochter Pille & Blokland zetten wij steeds meer HR- en Arbospecialisten in en zien we steeds meer bedrijven met zelfsturende teams of te grote span of control voor leidinggevenden overschakelen op door ons opgeleide casemanagers, arbeidsdeskundigen en bedrijfsmaatschappelijk adviseurs. Wij zien dat ook veel klanten behoefte hebben aan HR-adviseurs met een meer bedrijfskundige insteek. Achter de schermen wordt in samenwerking met enkele partners en een brancheorganisatie hard gewerkt aan een nieuwe leergang tot Register Sociaal bedrijfskundig Adviseur. Deze zal naar verwachting begin 2015 van start gaan. Doel is een nieuwe generatie HR-adviseurs op te leiden. Kennis van wet- en regelgeving is alleen de basis; de bedrijfs- en organisatiekundige en niet te vergeten gedragsmatige insteek zal deze leergang van andere onderscheiden.

En wat de slogan betreft: Ziekte overkomt je en verzuim is een keuze, die wordt door ons zelf eigenlijk niet meer gebruikt. Ziekte door ongezond gedrag kan immers ook als een keuze beschouwd worden! Wij gaan niet zover, maar disfunctioneren door ongezond gedrag dient wel bespreekbaar te zijn.

 

Met een duizelend hoofd verlaat ik de Naardense vestiging van Falke & Verbaan. Het gesprek is alle kanten op gestuiterd, maar heeft mij duidelijk gemaakt dat het bureau na 22 jaar nog steeds springlevend is. Reijer Pille zit als directeur en adviseur niet alleen bovenop de actualiteit, maar er ook nog eens actief middenin.